บันทึกจาก Oxford: บทที่ 7 Positive Relationships

วันนี้เรียนหัวข้อ Positive Relationships
Feb 1, 2024

บทความนี้ คือ บันทึกการเรียนรู้จาก Oxford, UK
เป็นส่วนหนึ่งในหลักสูตร Oxford Positive Psychology

ความสัมพันธ์ที่ดี คือ ช่วยเติมเต็มคุณค่า ให้การสนับสนุนตรงความต้องการ เกื้อกูลพฤติกรรมที่ดีต่อสุขภาพ และเกื้อกูลการบรรลุเป้าหมาย

Social Support Analysis

ชวนให้เราตอบคำถาม เกี่ยวกับบุคคลที่สนับสนุนเราใน 4 ด้าน ได้แก่ Emotional Support, Informational Support, Instrumental Support and Companionship Support แต่ละด้านตอบได้หลายชื่อ จากนั้นให้เลือกเป้าหมาย 1 เรื่อง แล้วให้ระบุชื่อบุคคลที่สนับสนุนเราในเป้าหมายนั้น ทั้ง 4 ด้าน กิจกรรมนี้ ช่วยให้ผมเห็นถึงความสำคัญของบุคคล ที่มีความสัมพันธ์ใกล้ชิด และเห็นว่าเราสามารถช่วยเหลือกันได้ 4 ด้าน ถ้าช่วยได้ตรงด้านที่เขาต้องการ ก็จะทำให้ความช่วยเหลือนั้นเกิดประโยชน์มาก

Social Capital

จากงานวิจัยต่าง ๆ พบว่า ต้นทุนทางสังคม (Social Capital) เกื้อกูลให้มีสุขภาวะดีขึ้น ทั้งทางกายภาพและทางจิตใจ รวมถึงมีโอกาสจะอายุยืนยาวกว่าด้วย โดยประกอบไปด้วยเหตุปัจจัย 4 อย่าง ได้แก่

1. Quantity จำนวนความสัมพันธ์ที่เหมาะสม
2. Strength ความแข็งแรงในสายสัมพันธ์
3. Intensity คุณภาพของเวลาที่ใช้ในความสัมพันธ์
4. Density การเชื่อมโยงความสัมพันธ์ระหว่างกัน (Interconnectedness)

หลังจากทำความเข้าใจเหตุปัจจัยทั้ง 4 ด้านแล้ว ให้เราเขียนชื่อเพื่อนให้เยอะที่สุด ได้แก่ เพื่อนสนิท เพื่อนรัก เพื่อนร่วมงาน สมาชิกในครอบครัว เพื่อนบ้าน เพื่อนเล่นกีฬา เพื่อนในงานอดิเรก เพื่อนในสายอาชีพ เป็นต้น จากนั้นให้วิคราะห์ทั้ง 4 เหตุปัจจัย เพื่อยกระดับ Social Capital ได้แก่

• Analyzing Relationship Quantity ปริมาณที่พอดีจะเกื้อกูลคุณภาพ ถ้าน้อยไปอาจเกิด Social Isolation ให้พิจารณาสาเหตุ ผลกระทบ และอาจคิดแนวทางการเพิ่มจำนวน ถ้ามากไป อาจลดทอน Intention ก็ให้พิจารณาสาเหตุ ผลกระทบ และอาจคิดแนวทางการลดจำนวน
• Analyzing Relationship Strength ให้คิดถึงคนที่เราไว้วางใจ คนที่เห็นคุณค่าเรา และเราจะไปหาเขาเมื่อต้องการการสนับสนุน ให้พิจารณาความแข็งแรงในสายสัมพันธ์ ถ้าน้อยไป ให้วิเคราะห์หาสาเหตุ และแนวทางการเพิ่มความแข็งแรง
• Analyzing Relationship Intensity ให้คิดถึงคนที่เราควรจะใช้เวลาอยู่ด้วยให้มากขึ้น พิจารณาสาเหตุ และออกแบบแนวทางเพิ่มคุณภาพของเวลา รวมถึงคิดถึงคนที่เราควรจะใช้เวลาอยู่ด้วยให้น้อยลง พิจารณาสาเหตุ และออกแบบแนวทาง
• Analyzing Relationship Density ถ้าเพื่อน ๆ ของเราได้รู้จักกันและกันมากขึ้น จะเกิดประโยชน์อย่างไร และจะทำอย่างไรเพื่อนให้เกิดขึ้น

หลังจากทำกิจกรรมนี้ ผมพบว่าผมมีเพื่อนมากกว่าที่คิดไว้ก่อนที่จะเริ่มทำกิจกรรม ทำให้เห็นความสำคัญของการทำงานอาสาสมัคร การเข้าร่วมชุมชน สมาคมที่ขับเคลื่อนงานที่เกี่ยวกับคุณค่าชีวิต โดยกลุ่มที่ผมใช้เวลาอยู่ด้วยมาก ได้แก่ สังฆะหมู่บ้านพลัม, กลุ่ม Virtual Dialogue, กลุ่ม Inner Development Goals (IDG Hub), กลุ่ม We Oneness, กลุ่ม Peace Studies ที่เชื่อมโยงคุณค่าด้าน Connectedness และ Communication ส่วนกลุ่มอืน ๆ ที่สนใจเชื่อมโยง แต่ช่วงนี้ยังให้เวลาน้อยไป คือ ชุมชนจิตตปัญญา, กลุ่มเพลินธรรมนำชม สวนโมกข์ กรุงเทพฯ, กลุ่ม International Association of Facilitator (IAF Chapter) และกลุ่มพี่น้องในครอบครัว ฯลฯ ที่จำเป็นต้องเพิ่มคุณภาพในการสื่อสาร เช่น การใช้ Voice Message แทน Text รวมถึงทำให้การนัดหมายพบเจอกันง่ายขึ้น โดยลดความคาดหวังในการให้และการรับเมื่อพบเจอกัน

The Most Important People ให้เขียนชื่อบุคคลสำคัญของเรา 4 คน ที่เรารู้สึกใกล้ชิดและมีความสัมพันธ์ที่ลึกซึ้ง จากนั้นให้ประเมินด้านคุณภาพของเวลาที่เราใช้ในการดำรงอยู่กับเขา ในปัจจุบัน ผมคิดถึงภรรยาของผม คุณพ่อของผม รวมถึงพี่สาวและพี่ชายของผม การให้ความสำคัญกับความสัมพันธ์ในก้นบึ้งของจิตใจ ขับเคลื่อนให้ผมทำงานเร็ว และลดความหมายในการใช้เวลากับกิจกรรมบางอย่างไป แต่สุดท้ายก็ไม่ได้นำเวลาที่รู้สึกว่ามีค่าอย่างมากนั้น ไปใช้กับความสัมพันธ์เท่าที่ควร สิ่งที่ผมตั้งใจจะทำก็คือการลดความคาดหวังของตนเองในการเป็นผู้ให้และเป็นผู้รับ เพื่อให้การนัดหมายพบเจอเกิดขึ้นได้ง่ายขึ้น รวมถึงออกแบบ Life Domains ใหม่ เพื่อทบทวนสมดุลของชีวิต

Perceived Social Connectedness

คือ การรับรู้ (Perception) ถึงความใกล้ชิดกับผู้อื่น การเป็นส่วนหนึ่งในครอบครัว เพื่อน และกลุ่มสังคม สิ่งที่เกื้อกูลการรับรู้เช่นนี้ อาจไม่ใช่ปริมาณเพื่อน แต่คือความรู้สึกเป็นส่วนหนึ่ง (Sense of belonging) ความหมายส่วนบุคคล ความพอใจในชีวิต และสถานะของสุขภาพที่ได้รับการปรับปรุง 

เราสามารถตรวจสอบการรับรู้นี้ ผ่าน Social Connected Scale จำนวน 8 ข้อ เมื่ออ่านคำถามในแต่ละข้อ ให้เราสะท้นตนเอง และให้คะแนน 1-6 คะแนนในแต่ละข้อ จากการทำกิจกรรมนี้ ผมได้ 1.625/6 คะแนน นั่นหมายถึงรับรู้ถึงการเชื่อมโยงในความสัมพันธ์สูง

Perceived Social Support

การรับรู้ว่ามีคนคอยช่วยเหลือเรา จะทำให้เราจดจำประสบการณ์ด้วยความรู้สึกขอบคุณ มีสุขภาวะที่ดี ทั้งกายและใจ แต่ถ้าเราคิดว่าเราได้รับการสนับสนุนจากสังคมน้อย ซึ่งอาจจะน้อยกว่าความเป็นจริงก็ได้ ให้เราลองทำกิจกรรมเพื่อปรับมุมมองด้วยการสังเกตในระหว่างวัน เขียนชื่อบุคคลที่ช่วยเหลือเรา ในด้านไหนก็ได้ และบันทึกไว้ด้วยว่าเขาช่วยเหลืออะไรเรา หลังจากทำแล้วให้สะท้อนตัวเองดูอีกครั้งว่าเราคิดอย่างไรกับ Social Support ของตัวเอง

Probability of Persistance

ความน่าจะเป็นในการยืดหยัดในความสัมพันธ์ หรือระดับพันธสัญญา (Commitment Level) เกิดจากเหตุปัจจัย 3 อย่าง ได้แก่

1. Satisfaction ความพอใจซึ่งเกิดจากการเติมเต็มคุณค่าให้กัน 
2. Alternative Quality ทางเลือกที่มี สู้ที่มีอยู่แล้วไม่ได้
3. Investment Size การลงทุนด้านสินทรัพย์ ด้านเครือข่ายสังคม และด้านจิตใจ ยิ่งมากก็ยิ่งส่งผลมาก

นอกจากนี้ ผมคิดว่าความสัมพันธ์แบบสามีภรรยา น่าจะเกี่ยวกับแรงจูงใจด้านศีลธรรมด้วย ที่ต้องการรักษาความสัมพันธ์ที่มั่นคง โดยไม่เปรียบเทียบกับตัวเลือกใหม่ และไม่ปล่อยให้แรงจูงใจจากภายนอกมาเป็นบ่วงเหนี่ยวรั้ง เช่น ลูกหรือทรัพย์สิน ซึ่งแรงจูงใจด้านศีลธรรมเช่นนี้ ถ้าเข้าข่ายความหมายของความพอใจ เติมเต็มคุณค่าให้กันด้วย ย่อมดีกว่า การอดทนจากความกดทับในความสัมพันธ์ เพราะต้องการเพียงรักษาขนบธรรมเนียบที่สังคมอยากให้เป็น

Mindful Listening

กิจกรรม Mindless vs Mindful Listening จับคู่ให้คนหนึ่งเป็น A และอีกคนเป็น B รอบที่ 1 ส่งข้อความให้ A เล่าถึงหนังหรือเพลงที่ชอบ และส่งข้อความให้ B สวมบทบาทเป็นผู้ฟังแบบไม่ตั้งใจฟัง จากนั้นรอบ 2 ส่งข้อความให้ A สวมบทบาทเป็นผู้ฟังแบบที่ตั้งใจฟังอย่างมีสติ และส่งข้อความให้ B เล่าถึงประสบการณ์การท่องเที่ยวที่ชื่นชอบที่สุด

เมื่อจบกิจกรรมแล้วจึงให้สะท้อนถึงบทบาทในแต่ละรอบ จากนั้นตั้งคำถามให้เชื่อมกับประสบการณ์ที่เคยฟังอย่างตั้งใจ และที่เคยฟังแบบไม่ตั้งใจ เกิดขึ้นตอนไหน อย่างไร กระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ผ่านการยอมรับในตนเอง (Self-acceptance)

Response Styles

ตั้งแกน 2 แกน แกนหนึ่งคือ Active และ Passive ส่วนอีกแกนคือ Constructive และ Destructive เพื่อพัฒนา Social Skill เราควรฝึกการตอบสนองแบบ Active-constructive Response คือ ตอบสนองด้วยมุมมองเชิงบวกและอารมณ์เชิงบวก อย่างกระตือรือร้น

นอกจากนี้ ความเมตตา ความรู้สึกขอบคุณ ความเปราะบางได้ การขอโทษ การให้อภัย และการเข้าใจความรู้สึก มีส่วนช่วยให้เกิดความสัมพันธ์เชิงบวกในชีวิตมากขึ้น

--- รัน ธีรัญญ์ 

ส่วนหนึ่งในหลักสูตร Oxford Positive Psychology
อำนวยการสอน โดย Dr.W Md Rayman
และผู้เชี่ยวชาญจาก University of Oxford

สถานที่: Linacre College, University of Oxford.