ก้าวข้ามอคติระดับชาติ (Ethnocentrism)
ครั้งหนึ่ง ผมได้เรียนรู้เกี่ยวกับการก้าวข้ามอคติเพื่อโอบรับความหลากหลาย จากหลักสูตรออนไลน์ Managing Emotions in Times of Uncertainty & Stress โดย Marc Brackett จาก Yale University ในบทที่ 5 จากทั้งหมด 8 บท ได้มีการพูดถึง คำว่า "Ethnocentrism" และคำว่า "Fundamental Attribution Error" ทั้งสองคำนี้ คืออะไร และเกี่ยวข้องกับตัวเรามากน้อยแค่ไหน อย่างไร
Ethnocentrism
🪨Ethnocentrism คือ การมองว่าวัฒนธรรมของตนเองเหนือกว่าวัฒนธรรมอื่น และใช้มาตรฐานของวัฒนธรรมตนเองในการตัดสินวัฒนธรรมอื่น
การมีมุมมอง Ethnocentric สามารถนำไปสู่การเหยียดเชื้อชาติ และการเลือกปฏิบัติต่อกลุ่มคนที่มีวัฒนธรรมแตกต่างกัน เช่น เราอาจมองว่าอาหารของประเทศตนเองดีกว่า แล้วเหยียดอาหารของประเทศอื่น หรือมองว่าชุดประจำชาติเราดีกว่า แล้ววิจารณ์ชุดประจำชาติอื่นว่าไม่สวย หรือ แปลกประหลาด ทั้งที่จริง ๆ แล้ว เป็นเพียงความแตกต่างหลากหลาย ทุกแบบมีคุณค่าความหมายที่เราสามารถเรียนรู้เพื่อทำความเข้าใจซึ่งกันและกันได้
นอกจากนี้ มุมมองแบบ Ethnocentric ยังมักถูกสมทบเข้ากับอคติอีกแบบหนึ่ง เรียกว่า "Fundamental Attribution Error"
Fundamental Attribution Error
🪨Fundamental Attribution Error คือ การตัดสินเมื่อเห็นคนอื่นทำบางอย่างผิดพลาด เราอาจเผลอวิพากษ์วิจารณ์ไปที่โครตเหง้าศักราชหรือนิสัยใจคอของเขา แต่ในขณะที่หากเราเองทำผิดพลาด เราจะโทษว่าเป็นเพราะสถานการณ์ภายนอก ไม่ได้เกี่ยวกับโครตเหง้าศักราชหรือนิสัยใจคอของเรา
การมี Fundamental Attribution Error สามารถนำไปสู่การตัดสินผู้อื่นอย่างไม่เป็นธรรม และขาดการตระหนักรู้ในตนเอง (Self-awareness) เป็นอุปสรรคต่อการทำความเข้าใจผู้อื่น เช่น เมื่อเห็นคนอื่นไม่สามารถทำงานเสร็จตามกำหนดเวลา เราอาจคิดว่าเขาขี้เกียจหรือไม่มีความสามารถ แทนที่จะมองว่าเขาอาจมีภาระงานหนักหรือมีปัญหาส่วนตัวหรือเปล่า
สรุปทั้ง Ethnocentrism และ Fundamental Attribution Error เกี่ยวข้องกับการตัดสินผู้อื่นโดยใช้มาตรฐานหรืออคติของตนเอง ซึ่งสามารถนำไปสู่การเข้าใจผิด เกิดความขัดแย้ง และเป็นอุปสรรคต่อการโอบรับความหลากหลายในสังคม
แนวทาง คือ ก้าวข้ามอคติ (Overcoming Bias) ด้วยการ ฝึกสติ บ่มเพาะสมาธิ เพื่อสัมผัสปัจจุบันขณะ (Presence) ใช้ประสาทสัมผัสรับรู้แค่ตามที่เป็นจริง ปล่อยผ่านความคิดให้จางคลาย ถ้าเราเท่าทันการก่อตัวขึ้นของความคิดได้มากขึ้น ก็เป็นไปได้ว่า เราจะเป็นอิสระจากอคติได้มากขึ้น จากนั้นก็มาทบทวนว่า คุณค่าต่าง ๆ ที่เรายึดถืออยู่ มันมีความเข้มข้นอยู่ในระดับที่พอเหมาะพอดีแล้วหรือยัง
--- รัน ธีรัญญ์
หลักสูตรที่เกี่ยวข้อง
